Wat is een RI&E?
De RI&E is een voor werkgevers verplicht middel om de gezondheid en veiligheid in het bedrijf te bevorderen. U maakt een overzicht van alle arbeidsrisico's en in het Plan van aanpak beschrijft u welke maatregelen u neemt om de geconstateerde risico’s aan te pakken.
Kosten van een RI&E
Een vaste prijs voor het opstellen van een RI&E is lastig. Deze is namelijk afhankelijk van onder andere de branche waarin u werkt, of er een (getoetst) branche-instrument is, het aantal werknemers en vestigingen dat u heeft, het soort bedrijf en de verschillende functies van uw werknemers. Denk ook goed na over wat u intern, via uw eigen preventiemedewerker wilt regelen (ook dat kost tijd en dus geld) en wat u uitbesteedt aan een externe expert, zoals een arbodienst.
Het kost sowieso tijd, geld en energie om de RI&E en bijbehorende vervolgstappen uit te voeren.
Veel werkgevers schuiven dit voor zich uit, maar uitstel leidt in dit geval niet tot afstel. Want wat u als ondernemer zeker niet wilt, is de Inspectie over de vloer als uw arbobeleid niet op orde is. Dan betaalt u een boete en moet u alsnog alle onderzoeken en vervolgstappen uitvoeren.
Wat levert de Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) u op?
Elke werkgever is verplicht om de gezondheid en veiligheid binnen zijn bedrijf te bevorderen met een actuele Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E) en een bijbehorend Plan van aanpak. Het uitvoeren en actueel houden van een RI&E kost tijd en geld. Maar wat levert het u eigenlijk op?
Besparen met de RI&E
Een groeiend aantal werkgevers ziet méér in de RI&E dan puur een wettelijke verplichting vanuit de Arbowet. De RI&E draait volledig om risico’s opsporen, herkennen en signaleren vóórdat zij leiden tot ongelukken, het vertrek van goede werknemers of ziekteverzuim. Het is een onmisbaar instrument om je mensen gezond, veilig en met plezier aan het werk te houden. En zodoende ook flink te besparen op bedrijfskosten. Zeer zeker de moeite waard dus.
Het gemiddelde verzuim in Nederland van medewerkers in het mkb stijgt. Eén verzuimdag kost gemiddeld € 300. Dus u begrijpt dat deze stijging voor een mkb-ondernemer al snel een enorme impact heeft. De RI&E en de maatregelen die u naar aanleiding hiervan neemt, verbeteren de bedrijfscontinuïteit.
Elke euro levert twee euro op
Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) berekende dat elke euro die wordt geïnvesteerd in veiligheid uiteindelijk twee euro oplevert. Door te investeren in de gezondheid van uw personeel, verbetert u de werksfeer en vergroot u de betrokkenheid van uw werknemers. Zij zijn hierdoor vaak gemotiveerder, productiever en verzuimen minder. En als er minder verloop is, behoudt u de kennis en kunde in het bedrijf en u heeft meer tijd voor ontwikkeling.
Het advies is dan ook: zorg ervoor dat uw arbobeleid goed op orde is. Het jaarlijkse ‘onderhoud’ valt dan over het algemeen heel erg mee. De RI&E is een investering, maar als er vervolgens jaren niets verandert aan de arbeidsomstandigheden en wetgeving, kost het up-to-date houden van uw arbobeleid hoogstens een paar uur per jaar. Arbodiensten kunnen de RI&E uitvoeren, toetsen of helpen bij het Plan van aanpak.
Bij welke zakelijke verzekeringen is de RI&E van belang?
De RI&E speelt o.a. een rol bij bedrijfsverzekeringen en personeelsverzekeringen, zoals:
- een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven (AVB)
- een collectieve ongevallenverzekering
- een verzuimverzekering
Verzekeringsmaatschappijen gaan ervan uit dat u en uw bedrijf zich aan de wet houden. Daarom is het belangrijk dat u een RI&E heeft, deze naleeft en actueel houdt. Als u dit niet doet, dan loopt het risico dat verzekeraars geen of beperkte dekking bieden op uw bedrijfs- en/of personeelsverzekeringen.
Niet of beperkt uitkeren bij schade
Een belangrijk risico is het niet of beperkt uitkeren bij schade. Stel dat u bij een bedrijfsongeval als werkgever aansprakelijk bent. In dat geval kan de verzekeringsmaatschappij controleren in hoeverre de RI&E actueel is en is nageleefd. Als dit niet in orde is zal de verzekeringsmaatschappij beperkt of zelfs niet uitkeren op uw aansprakelijkheidsverzekering.
RI&E en verzekeringsvoorwaarden
Ook bij het aangaan van een verzekering, kunt u te maken krijgen met de RI&E. In sommige polisvoorwaarden van een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven (AVB) staan bepalingen dat u een verhoogd eigen risico heeft voor bijvoorbeeld RSI-klachten als de RI&E hier niet voldoende wordt nageleefd.
Hoe maakt u zelf een Risico-Inventarisatie en -Evaluatie (RI&E)?
Iedere werknemer verdient een veilige en gezonde werkomgeving. Dat leidt vaak tot lager verzuim, een hogere productiviteit en meer werkplezier. Het startpunt daarvoor is de wettelijk verplichte RI&E. Ontdek hoe u in 5 stappen zelf aan de slag kunt met uw RI&E.
Stap 1: Inventarisatie van de risico’s
Het eerste doel van de RI&E is om inzicht te krijgen in alle risico’s binnen uw bedrijf. Dat gaat niet alleen om veiligheidsrisico’s of omgevingsrisico’s, maar ook om psychosociale en fysieke risico’s of ergonomie. U kijkt bijvoorbeeld naar:
- Is er een arbozorg- en verzuimbeleid?
- Is er een preventiemedewerker aangesteld?
- Is de bedrijfshulpverlening (BHV) goed geregeld?
- Wordt er gewerkt met gevaarlijke stoffen of biologische agentia?
- Wat is de fysieke belasting van de werknemers op de werkvloer?
- Hoe staat het met de machineveiligheid?
- Hoe schoon en opgeruimd is de werkplek?
- Wat is het klimaat? En hoe staat het met verlichting en geluid?
- Zijn de arbeidsmiddelen in goede staat en worden ze op de juiste manier gebruikt?
- Gebruiken uw mensen hun persoonlijke beschermingsmiddelen?
- Is de visuele informatie (zoals meters, beeldschermen, drukwerk, veiligheidssignalen en inhoudelijke mededelingen) duidelijk zichtbaar en begrijpelijk voor iedereen?
- Kijkt u kritisch naar de functie-inhoud en werkdruk binnen uw bedrijf?
- Hoe staat het met ongewenste omgangsvormen zoals agressie, geweld, pesten, intimidatie en werkdruk die stress kunnen veroorzaken (psychosociale arbeidsbelasting)?
- Hoe zijn de werk- en rusttijden binnen het bedrijf?
Belangrijk is dat u de Arbeidsinspectie laat zien dat u de RI&E volledig heeft nagelopen en dat het eindresultaat als betrouwbaar mag worden gezien. U inventariseert alle mogelijke risico’s, ook als er van bepaalde risico's helemaal geen sprake is bij u. In dat geval meldt u dat het niet op uw bedrijf van toepassing is. De RI&E voldoet dan inhoudelijk aan de richtlijn van de Nederlandse Arbeidsinspectie.
Stap 2: Evaluatie van de vastgestelde risico’s
Na de risico-inventarisatie volgt de risico-evaluatie. Deze evaluatie geeft u inzicht in welke prioriteit bij welk risico hoort. Ook hierbij kunnen de eerder genoemde instrumenten u helpen. Denk bij de evaluatie aan factoren als:
- Hoe groot is de kans op het risico?
- Hoeveel werknemers raakt het?
- Hoe vaak hebben de werknemers te maken met dit risico?
- Wat zijn mogelijke gevolgen?
De hoogte van het risico wordt in sommige RI&E’s bepaald door een vooraf samengestelde weegmethode: de waarschijnlijkheid dat het risico zich voordoet, het effect van een bepaald risico en de mate van blootstelling aan een risico.
Stap 3: Plan van aanpak
Als u alle risico’s in uw organisatie heeft geïnventariseerd en geëvalueerd, stelt u een Plan van aanpak op. Dat Plan van aanpak is in feite een praktische ‘to do list’. Een overzicht van concrete acties, waarbij ook staat wanneer en door wie de acties worden gerealiseerd en (eventueel) wat het budget hiervoor is. Zo kunt u sturen op het verbeteren en het veiliger maken van de arbeidsomstandigheden. Ook is het helder wie er binnen de organisatie voor verantwoordelijk is. Belangrijke aandachtspunten:
- Pak de risico’s aan bij de bron. Voorkomen is immers beter dan genezen.
- Zonder Plan van aanpak is uw RI&E niet volledig!
Stap 4: Toetsing van uw RI&E
Heeft u 25 of minder werknemers en heeft u een erkende branche-RI&E gebruikt, dan hoeft u de RI&E niet te laten toetsen. Heeft u gebruikgemaakt van een niet-erkend RI&E-instrument? Dan moet u uw RI&E laten toetsen door een gecertificeerde kerndeskundige of gecertificeerde dienst. Als u meer dan 25 werknemers heeft, is toetsing altijd verplicht.
Stap 5: Aanpakken maar!
U heeft uw RI&E gemaakt en het Plan van aanpak ligt klaar. Nu is het zaak om aan de slag te gaan met de 'to do list' uit het Plan van aanpak. De preventiemedewerker binnen uw organisatie ziet erop toe dat dit gebeurt. In bedrijven met maximaal 25 werknemers kan dit de directeur zijn.
Zo kiest u een branche-RI&E
Iedere ondernemer met personeel moet een actuele Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) hebben. Voor het opstellen van uw RI&E kunt u gebruikmaken van een hulpmiddel: een zogenoemd RI&E-instrument. Er zijn algemene RI&E-instrumenten (mkb of kantoren), maar ook specifieke branche-RI&E-instrumenten, ontwikkeld door brancheorganisaties. Voor welk RI&E-instrument kunt u het beste kiezen?
Wat is een branche-RI&E?
Een branche-RI&E is een voorbeeld-RI&E die is gemaakt door werkgevers en werknemers in een bepaalde branche. Omdat een brancheorganisatie een goed beeld heeft van de risico’s die in de branche (kunnen) spelen, is de branche-RI&E hier goed op afgestemd. Als u gebruik maakt van de branche-RI&E, weet u dat u geen risico’s over het hoofd ziet.
Over het algemeen is het invullen van een branche-RI&E niet heel ingewikkeld. Toch blijkt uit een rondvraag van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) dat mkb'ers het vaak lastig vinden hun branche-RI&E zelf, kwalitatief goed uit te voeren. De professionals van een arbodienst hebben veel ervaring met branche-RI&E's. Bijvoorbeeld de consultants van Arboned ondersteunen en begeleiden werkgevers bij het zelf uitvoeren hiervan.
Erkende branche-RI&E
Een RI&E-instrument helpt u dus bij het opstellen van uw RI&E. U gaat zelf (of met hulp van een professional) aan de slag. Doordat u het uitvoeren van de RI&E niet helemaal hoeft uit te besteden, scheelt dat u geld. Wel is het belangrijk te weten dat er een verschil is tussen erkende en niet-erkende branche-
RI&E-instrumenten
Gebruikt u een erkende branche-RI&E én heeft u 25 of minder werknemers? Dan hoeft u de RI&E niet te laten toetsen. Gebruikt u een niet-erkende branche-RI&E, of een algemeen RI&E-instrument? Dan moet u uw RI&E wel laten toetsen, ongeacht het aantal werknemers dat u in dienst heeft. Heeft u meer dan 25 werknemers in dienst? Dan moet u de RI&E altijd laten toetsen, ook als u een erkend RI&E-instrument gebruikt.
Zo kiest u uw branche-RI&E
Bent u lid van een brancheorganisatie en is er een branche-RI&E? Dan mag u die waarschijnlijk gratis gebruiken. Alle branche-RI&E instrumenten vindt u op www.rie.nl. Een erkende branche-RI&E herkent u aan het groene vinkje:
In sommige gevallen kunt u als niet-lid de branche-RI&E afnemen tegen eenmalige kosten. Soms moet u lid worden. Het voordeel is dat u geen kosten heeft voor het laten toetsen van uw RI&E (mits u maximaal 25 werknemers heeft).
Het invullen van de branche-RI&E doet u altijd in samenwerking met de preventiemedewerker. Heeft u 25 of minder werknemers in dienst? Dan kunt u ook zelf de rol van preventiemedewerker op zich nemen.
Bespaar tijd, en dus ook geld
Met een branche-RI&E kunt u dus zelf uw RI&E opstellen. Dit bespaart u geld. Maar als ondernemer weet u als geen ander: tijd kost ook geld. Een arbodienst helpt u graag bij het invullen van uw branche-RI&E. Een van hun deskundigen met kennis van uw branche neemt met u de stappen door, zodat u verder kunt.
Voorbeelden van waaruit deze hulp kan bestaan:
- Korte toelichting op de branche-RI&E en bespreken welk instrument u kunt gebruiken.
- Het gekozen instrument doorlopen, zodat u daarna zelfstandig de RI&E kunt invullen.
- Toelichting over het opstellen van het Plan van aanpak, verplicht onderdeel van de RI&E en in feite een praktische to do-lijst.
- Informatie of u de RI&E nog moet laten toetsen en wat hier de (mogelijke) kosten van zijn.
Houvast: RI&E-instrumenten
U kunt bij het opstellen van uw RI&E gebruikmaken van een hulpmiddel: een zogenoemd RI&E-instrument. Er zijn algemene RI&E-instrumenten (mkb of kantoren), maar ook specifieke branche-RI&E-instrumenten, ontwikkeld door brancheorganisaties. Het voordeel hiervan: heeft u 25 of minder werknemers in dienst en gebruikt u een erkend branche-RI&E-instrument, dan hoeft u uw RI&E niet te laten toetsen. Heeft u voor maximaal 40 uur per week personeel in dienst, dan volstaat de Checklist gezondheidsrisico’s en is toetsing ook niet nodig. De RI&E-instrumenten vindt u op www.rie.nl.
5 tips voor een actuele Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E)
Als ondernemer is het voor u belangrijk dat uw personeel veilig en gezond kan werken. Daarom heeft u een actuele Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E), inclusief Plan van aanpak. Gebruik onze vijf tips voor een actuele RI&E.
1. Continu actualiseren, iedere 4 à 5 jaar compleet tegen het licht
In de Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) staan geen termijnen voor het bewaren van stukken, dus ook niet van de RI&E. Vanuit goed werkgeverschap is het verstandig de RI&E voortdurend actueel te houden. U kunt gestructureerd risico’s aanpakken en zo de kans op arbeidsgerelateerde gezondheidsklachten en ongevallen beperken. Actualiseren is eigenlijk een continu proces, maar we raden aan om de RI&E en het Plan van aanpak minstens elke vier/vijf jaar compleet tegen het licht te houden.
2. Direct aanpassen bij veranderde interne factoren
U moet uw RI&E altijd direct aanpassen bij veranderde interne factoren. Denk aan de inrichting van een nieuwe productielijn, uitbreiding van het dienstenpakket, een ingrijpende verbouwing of ingrijpende wijziging van werknemerstaken. Wijzigt het werk? Of zijn de omstandigheden waarin wordt gewerkt anders? Dan kunnen er nieuwe risico’s ontstaan.
3. Houd veranderende externe factoren in de gaten
Kijk niet alleen naar factoren binnen uw bedrijf, maar ook daarbuiten. Is er nieuwe wetgeving van toepassing op uw organisatie? Zijn er nieuwe ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld techniek, bedrijfsgezondheidszorg, ergonomie of arbeid en organisatie? Dan kan het interessant zijn uw RI&E aan te passen. Let op: bij nieuwe wetgeving moet de RI&E aangepast worden. In overige gevallen is het actualiseren van de RI&E wenselijk.
4. Evalueer het Plan van aanpak regelmatig
Het Plan van aanpak vormt de basis voor de acties die u onderneemt op het gebied van arbeidsomstandigheden. Daarom is het belangrijk het Plan van aanpak vaker te evalueren dan de RI&E zelf. Ga bijvoorbeeld na of de afspraken zijn nagekomen. Kijk ook kritisch naar oorzaken van eventuele ongevallen of verzuim. Misschien geeft dit nieuwe inzichten, wat betekent dat u nieuwe maatregelen moet invoeren of bestaande punten meer prioriteit moet geven.
5. Houd de preventiemedewerker op de hoogte
De preventiemedewerker in uw bedrijf is betrokken bij het opstellen van uw RI&E. Heeft u een personeelsvertegenwoordiging of ondernemingsraad? Dan is het voor de preventiemedewerker belangrijk om regelmatig aan te schuiven bij overleggen. Als de preventiemedewerker op de hoogte is van nieuwe investeringen, verbouwingen of uitbreidingen, kan hij er direct het Plan van aanpak bij pakken. Zo voorkomt uw bedrijf direct (nieuwe) risico’s. Heeft u minder dan 25 werknemers in dienst, dan kunt u als werkgever ook zelf de rol van preventiemedewerker op u nemen.
RI&E actueel? Zo houdt u hem levendig
U weet nu hoe u de RI&E actueel houdt. Hoe zorgt u er daarnaast voor dat de RI&E niet in een la belandt? Om ervoor te zorgen dat de RI&E in de praktijk wordt gebracht, is het belangrijk dat u bij het opstellen van RI&E en Plan van aanpak vooraf bepaalt wie een rol spelen bij de invulling en uitvoering. Daarnaast is er regelmatig overleg over de RI&E tussen de preventiemedewerker, werknemersvertegenwoordiging en de werkgever. Zo houdt u de voortgang in het oog en kunt u successen vieren.
Hulp nodig bij uw RI&E?
Is uw RI&E toe aan een update? Of wilt u eens sparren met een deskundige hoe u een succes maakt van uw RI&E en het Plan van aanpak? Raadpleeg uw arbodienst of neem contact op met onze adviseur.